Dit is een greep uit de onderwerpen die aan bod komen als je bewust bezig bent met werken vanuit de bedoeling. Niets mis met regels of systemen, zolang die helpend zijn voor de bedoeling van je werk.

Thom: “Als regels het óvernemen van de bedoeling, dan raakt er iets verdraaid. Terug naar die bedoeling vraagt om iets langer stilstaan voor je terugvalt op regels, gewoonten en systemen. Doe je iets omdat het hoort, of omdat het helpt?”

Een mooie sleutel om terug te gaan naar de bedoeling, is jezelf steeds af te vragen wat nu de werkelijke opgave is. “Die werkelijke opgave draait om wat je beoogt. In het onderwijs denken we misschien dat lesgeven de bedoeling is, maar de werkelijke opgave is dat kinderen zich ontwikkelen en iets leren.”

De kunst is om die opgave niet zozeer vanuit regels te benaderen, maar veel meer vanuit een ander houvast, een gemeenschappelijk kompas. Dat kan als magneet werken voor je handelen. En de voeding daarvoor? Onze visie, missie, kernwaarden, onderwijsvisie en koers. “Het zijn de vele voorbeelden uit de praktijk waarmee je dat kompas blijft laden. Elk dilemma is een kans om je cultuur wakker te houden”, licht Thom toe.

Je werk anders vasthouden gaat niet over een radicale verandering, onderstreept Thom. Wel over elke dag een beetje meer vanuit die bedoeling werken. Het gaat ook niet over het afschaffen van regels, wel over je afvragen of je wilt sturen op de letter van de wet, of op de geest ervan. En over de keuze tussen een snelle oplossing of met meer geduld het probleemoplossend vermogen versterken.

Lukt een volledige dag school niet, dan kan een kind misschien wel een paar uur komen. Komt een jongere structureel te laat, dan is het waarom daarvan achterhalen nuttiger dan steeds een te-laat-briefje laten halen. En kan een moeder door persoonlijke sores niet naar school komen, dan lukt een gesprek bij haar thuis misschien wél.

Heldere visie cruciaal

Zo zijn er legio kleinere en grotere voorbeelden in de dagelijkse praktijk waarbij je verder wilt kijken dan regels en gewoontes. “Dat lukt het beste als je vanuit een duidelijke visie werkt. Is die er niet, dan blijf je eerder in ‘systemen’ hangen. Die zijn namelijk superfijn als je weinig houvast hebt”, weet Anja.

Om die reden moet je zeker startende leerkrachten goed begeleiden in die visieontwikkeling, denkt zij. “Werken in het speciaal onderwijs is topsport. Je ervan bewust zijn dat je volledig present bent en de ander actief overbrengen dat je voor die ‘bedoeling’ gaat, is zo belangrijk.”

Vooral dóen

Goed dat Aloysius afgelopen jaar een leiderschapsdag organiseerde voor directeuren en coördinatoren over meer werken vanuit de bedoeling, vindt Anja. “Je moet blijven inspireren. Maar de transfer naar onderwijsprofessionals in de klas vraagt natuurlijk nog wel veel aandacht. We moeten niet blijven hangen in alleen maar praten over de bedoeling, we moeten vooral dóen.”