Als ik op scholen kom, zie ik hoe hard daar gewerkt wordt en met hoeveel deskundigheid en bevlogenheid. Niet alleen door de onderwijsteams, ook door de jeugdhulpverleners die leerlingen daar helpen, of die gezinnen thuis ondersteunen. Toch is de zorg en ondersteuning in het onderwijs onvoldoende.
Met te veel kinderen en jongeren gaat het niet goed. Om een idee te geven: ruim één op de drie jongeren ervaart angst, somberheid, prikkelbaarheid of stress. Ik denk dat iederéén wel een voorbeeld kent van een kind met wie het niet zo goed gaat. Er kunnen zoveel redenen voor zijn dat het wel eens stormt in het hoofd van onze jeugd.
Los van de normale ontwikkelingsuitdagingen is er thuis misschien wel stress, door relatieproblemen of armoede. Misschien ervaren ouders onmacht bij het opvoeden, spelen er trauma’s of is de situatie thuis ronduit onveilig. Moeten voldoen aan de hoge verwachtingen van ouders, de sportclub, school of sociale media speelt ongetwijfeld ook een rol. In die digitale wereld lijken allerlei mensen op het eerste gezicht toch altijd bijzondere dingen te doen en succesvol, mooi en gelukkig te zijn.
Systemen zijn leidend geworden
Natuurlijk willen ouders, leerkrachten en hulpverleners hun kind, leerling of cliënt helpen. Zo’n hulpvraag goed beantwoorden, is wel steeds moeilijk geworden. Dat ligt niet aan de ouders en ook niet aan die professionals. Wel aan hoe complex wij de wereld hebben gemaakt.
Wie hulp zoekt, komt snel terecht in een woud van wet- en regelgeving en in een wereld waarin systemen leidend zijn geworden. Waar wantrouwen heerst. Waar dat toe kan leiden, hebben we gezien aan de toeslagenaffaire. De menselijke maat lijkt zoek en een diagnose, verwijzing of indicatie lijken belangrijker te zijn dan ‘gewoon gaan helpen’.
Geen wonder dat te veel kinderen uitvallen in het onderwijs thuis komen te zitten. Geen wonder dat de jeugdzorg onder enorme druk staat. En geen wonder dat het gespecialiseerd onderwijs alleen maar groeit, terwijl wij juist graag willen als samenleving, dat zoveel mogelijk jeugd in de eigen buurt naar de gewone school kan gaan.
Storm in de school
Ondertussen ervaren wanhopige ouders en verzorgers dat er niet naar ze wordt geluisterd en worden van het kastje naar de muur gestuurd. Kinderen en jongeren die onze zorg en hulp nodig hebben, lopen nog verder vast, voelen zich alleen en kunnen onvoldoende meedoen op school.
En ondertussen vragen we ook steeds meer van scholen. Onderwijsopbrengsten moeten omhoog, de focus op basisvaardigheden moet beter, burgerschap is belangrijk, net als digitale vaardigheid. De doorgaande lijn naar vervolgonderwijs is een aandachtspunt, we willen werken aan inclusiever onderwijs en o ja: we hebben een flink lerarentekort, waardoor we het onderwijs echt anders moeten organiseren. Niet alleen in de hoofden van veel kinderen en jongeren speelt zich een storm af, ook in veel scholen.
Onze onderwijsprofessionals en jeugdhulpverleners die in en rond de school werken, verdienen onze steun. Zij kunnen het niet alleen. Wij kunnen scholen niet beschouwen als organisaties waaraan we het onderwijs en de opvoeding ‘uitbesteden’. En niet als plekken waarnaar we ons belastinggeld overmaken en goed onderwijs terugverwachten. Pas als we vinden dat de school van ons allemaal is, kunnen we de storm die gaande is, laten luwen.
De school is van ons allemaal
De school is niet van de leerkracht, niet van de directeur en niet van de bestuurder. De school is van iedereen. Van de leerlingen, hun ouders, de buurt, de jeugdhulpinstelling, de gemeente, de sport- en cultuurorganisaties. It takes a village to raise a child. Wij zijn allemaal verantwoordelijk voor het welbevinden, de opvoeding en het onderwijs van en voor onze jeugd.
Onze kinderen en jongeren verdienen onze gezamenlijke zorg, juist op school. Daar leer je immers niet alleen lezen en rekenen en vakken als geschiedenis, je groeit er samen op. Je groeit er, ontdekt wie je bent en wat je kunt. Je wordt er mens en leert er hoe je kan meedoen in de samenleving. De school is dé oefenplaats voor het (samen)leven. Daar moet goed voor je worden gezorgd en moet de vraag ‘wat kan ik voor je doen’ makkelijk te stellen en te beantwoorden zijn, zonder dat systemen in de weg zitten.
Natuurlijk moet het Rijk investeren in het onderwijs, om alle redenen die de Onderwijsraad aanhaalt. Maar willen wij onze jeugd en hun gezinnen een goed antwoord kunnen bieden op hun hulpvraag, dan moeten we als ‘schooleigenaren’ schouder aan schouder samenwerken. Dan kunnen we inclusiever gaan denken en doen, schooldagen verrijken en werken aan kansengelijkheid. Ik zeg: ook een kwestie van beschaving.